Joseph Kessel
Joseph Kessel foguèt un romancier francés d'origina russa (Clara, Argentina, 1898 — Avernes, en Val d'Isa, 1979). En concebent lo monde coma un terren d’aventuras, Joseph Kessel s’estampa dinc la tradicion dis escrivans-reportaires. Nasquet per astre en Argentina, lo 10 de febrier de 1898. Son paire èra un metge rus, avia racaçat dinc la pampa un pòste qu’ocupet pas que tres ans. Puei li Kessels tòrnon en Russia, a Orenborg, l’enfant s’acostuma al passatge di caravaniers e di petòras En 1908, la familha s’establís a Niça e Josep va al liceu Massena. Son ambicion es de se faire boxador. Chau dire qu’a d’espallas d’atlèta e qu’es pro batostier. Mas sap legir lo francés despuei l’atge de quatre ans, e la legida de Dumas l’orienta atanben vers la literatura. Per alestir lo bac, puei sa licéncia de letras, monta a París, onde crei avedre una vocacion de comedian. Fa si començaments al teatre de l’Odeon e ensaja d’escriure una pèça. Dintra, a detz-e-sèt ans e mieg, al Jornau di debats, e quò’s aquí que comença sa rota.
Durant la Primièra Guèrra Mondiala, s’engatja coma volontari; sarà dinc la cavalaria, puei dins l’aviacion. L’experiença li inspirarà, quauquas annadas daprès, l’Equipage, istòria d’una sorda rivalitat amorosa entre dos pilòts pres dinc la tormenta de la guèrra. Una mission lo mena a Vladivostok, d’onde tòrna en França per un long periple. Rescontra « Sandi », qu’esposarà leu, e tasta a l’òpi, que contunharà d’utilizar tota la vida, çò ditz, ambe « saviesa e cauta ». Tanleu que tòrna se fa grand reportaire. Escriu coma aquò una novèla publicada dinc una revista, e Gaston Gallimard lo contacta e fa leu paréisser son primier roman, L’estèpa roja, en 1922. Lo succès es immediat, seguit be leu d’un segond, enquera mai bèl, ambe L’equipatge (1923), que tornaraun editar ochanta dos còps en trenta mes. A vint-e cinc ans, Kessel es ja un escrivan conegut. Es atanben un jove rambalhós, qu’aima lo jòc, lei femnas, l’alcòl, l’aventura, e li veires copats dinc leis auberjas.
Son gost di païsatges e dei situacions extremas lo fai córrer lo monde. Un reportatge sobre Siria e Palestina lo mena al Pròche Orient, e una enquista sobre l’esclavatge lo fai anar en Abissinia. Cherca tanben l’exotisme dinc sa vida parisenca en se fasent ambi li truands de Montmartre o li mitans de russes emigrats. Ne’n farà Nueits de princes, en1927, Nueits de Montmartre e Genta de jorn, en 1928.
Pèrd sa femna a l’atge de trenta ans e passa una maissanta pontanada. Urosament, Gallimard li fisa la direccion de la revista « Détective », onte publica d’istòrias de nèrvis senhadas Francis Carco, Pierre Mac Orlan, Albert Londres, e, de segur atanben, Joseph Kessel. Se rescombelís. En 1932 pareis Fortuna quairada, que se passa a l’entorn de la mar Roja, omenatge a la grandor e a la sauvatjaria d’aquessas tèrras ond’a seguit Enric de Monfreid sobre la pista di merchands d’esclaus. Coma se vei, son gost de l’exotisme li fai apreciar de realitats engertablas. Guel que cherca lei situacions extremas sap pas que l’Istòria lo vai servir leu dins son pròpri país.
En Alemanha, Adolf Hitler prend lo poder. Kessel, qu’es plan de dreita, es impressionat per la violéncia del regim contra li Josieus. Es guel-meteus d’origina josiva. Quita laidonc lo jornau « Gringoire », que comença de virar a l’antisemitisme, e escriu La passanta del Sens Socit, sa primiera publicacion antifascista en 1936. Mas se mescla pas per aquò a la vida politica, part is Estats Units onde lo cinèma li fa de proposicions, despuèi sa collaboracion al filme Mayerling. L’afaire vira codet e tòrna d’America amb un libre desencantat, Hollywood vila miratge. Fa quauques viatges de reportatge en America del Sud, sobre las piadas del paure Mermòz, e un sejorn dinc l’Espanha desquiçada per la guèrra civila. La declaracion de guèrra li fai contunhar son trabalh de correspondent en França. La desbaruta lo laissa meque. Sosca un temp a se n'anar en America o a Londres, puei decida de demorar en Occitània. Es contactat per dintrar dins la Resisténcia, e accepta puei que, coma que saia, es menaçat tanben se fa pas res. Landa un pauc en Euròpa del Sud, puei va a Londres. I escriu d’articles, e, ambi son nebot Maurici Druon, escriu lo celèbre Chant di partisans, sobre una musica d’Anna Marly, que servirà d’imne a la Resisténcia. Escriu atanben l’Armada de las ombras, que pareis en Argier en 1943. Kessel tòrna volar tanben, e tòrna dins la França deliurada capitani de l’esquadrilha Sussex.
A la Liberacion trabalha desenant a « France‑Soir ». I cobrís, en particular, lo procès de Pétain e lo procès de Nürnberg. Publica Lo batalhon del cèu, puei lo Torn del malur en 1950, roman autobiografique, e Tèrra de fuòc, sobre la naissença d’Israèl. Mas a l’ora de l’existencialisme e del « roman novèl », li racontes d’aventuras passon de mòda. Amai, copa palhas ambi Peire Lazareff, lo director de « France‑Soir ». Se tòrna maridar ambi Miquèla, una Irlandesa qu’avia rescontrada a Londres durant la guèrra. A mai de cinquanta ans, creson que planta l’ancora.
Mas va dins l’Africa di Grands Lacs, en Extrem Orient ; en Afganistan tanben ambe Peire Schoendoerffer que l’i fa un filme La passa del diable, que cramarà fins la darriera còpia dinc un encendi.
D’un viatge en Kenya fa Lo leon, en 1958, a destinacion dis enfants. Ne’n vendrà de milions d’exemplars. La critica lo salhuda, lo generau de Gaulle li escriu. Lo succès ganha atanben l’America. Garda pasmens son trabalh de reportaire. Publica un reportatge Ambe lis Alcolics anonims e cobrís, en Israèl, lo procès d’Adòlf Eichmann.
En 1963, fa sa dintrada a l’Academia francesa. Aquò’s l’atge de la retirada, e li chau renonçar al jornalisme. Sa vida conjugala se complica ambe son esposa alcolica. Escriu enquera Li cavaliers, que se passa en Afganistan.
Puei se retira dinc son ostau d’Avernes. Viatja pas mai, mas publica enquera De pertot un amic, D’òmes (1972), e collabòra a la revista « les Combats d'Israël ». Son darrier libre sarà Li temps sauvatges (1975). Maugrat una primiera ataca cardiaca, quita pas de beure ni de fumar. Lo 23 de julhet de 1979, es esclafat per una crisi cardiaca: l’entèrran al cementèri de Montparnasse.
Es un romancier reportaire, coma Albèrt Londres e Ernèst Hemingway. Admira fòrça Josep Conrad. Aima pas las introspeccions, Kessel se sentís mai a son aise dins lei guèrras o lei revolucions, ambi de gents podats per lei situacions tibadas e las passions. Mas, al contrari de Malraux per exemple, arpenta pas lo monde en quista d’un motiu de chifrada sobre la portada de l’empenhament o lo sens de l’existéncia. Es aquò que fai qu’es inferior a Malraux en qualitat, e mai fornit en quantitat. S’afana mai que mai de viscar plenament : « A pas res d’un intellectuau, d’un pensaire, d’un moralista », çò escriguet lo critique André Billy, « aquò’s un contaire e pas qu’un contaire. A d’autri que ieu de lo’n plànher.»
Aquel aspet de contaire faguet de còps que si personatges foguesson plan simples, monolitics. Sosca pas d’utilizar de personatges reaus e de lor inventar de pensadas qu’aun pas agudas sonque per obtenir un rebomb dinc l’intriga. Per exemple lis anarquistas li retrason plan un roman, urosament plan doblidat, Makhno e sa josiva, onde l’anarquista Makhno sedutz una Josiva – mentre qu’era maridat e fisèl -, e vers la fin del roman, a la sorpresa de toti, la convertís a l’Ortodoxia e se marida a la glèisia !
Almens si scenaris plan cordelats an plagut al cinèma que l’a abondosament adaptat. Citessam « Belle de jour », de Luis Buñuel, ambe Catarina Deneuve e Peire Clementi, que faguet un escandalonet en 1966, « l’Armée des ombres », de Joan Peire Melville en 1969, e « La passante du Sans Souci », ambe Romy Schneider e Michel Piccoli dins leis annadas setanta.
